Azja największy kontynent na Ziemi

Nazwa kontynentu azjatyckiego wyjaśniana jest w różny sposób.Prawdopodobnie pochodzi od greckiego słowa dsios(dsios leimon),oznaczającego muł rzeczny,jaki pokrywał dna dolin rzek:Hcrmos,Kajstros i Meander w starożytnej Lidii,bogatej krainie leżącej w zachodniej części dzisiejszej Azji Mniejszej.Po podboju Lidii przez Persów(546 p.n.e.)Azją nazywano całą zachodnią część dzisiejszej Azji Mniejszej,a z czasem coraz większe obszary kontynentu.W czasach podróży Marco Polo nazwę Azja odnoszono do terytoriów rozciągających się coraz dalej na wschód,aż do Oceanu Spokojnego,chociaż północna część ogromnego lądu długo jeszcze miała nie być poznana.Azja jest największym pod względem zajmowanej powierzchni kontynentem świata(44,4 mln km²).Reprezentuje ona 29,8% obszarów lądowych Ziemi oraz 80,9% powierzchni kontynentu Eurazji.Najdalej na północ wysuniętym punktem lądu stałego Azji jest przylądek Czeluskin na półwyspie Tajmyr(77°43' N),a na południe przylądek Piai(Bulus)na Półwyspie Malajskim(1°16' N).Najdalej na zachód wysuniętym punktem Azji jest przylądek Baba w Azji Mniejszej nad Morzem Egejskim(26°03'E),a na wschód przylądek Dieżniewa(169°40' W)na Półwyspie Czukockim.Azja położona jest niemal w całości na półkuli północnej i wschodniej.Na półkuli południowej leży jedynie część Archipelagu Malajskiego,a na półkuli zachodniej Półwysep Czukocki,niektóre drobne wyspy przybrzeżne oraz wschodnia część Wyspy Wrangla.W  części zachodniej,na długości ponad 3 tys.kilometrów Azja graniczy z Europą.Od Afryki natomiast oddziela ją linia Kanału Sueskiego.Granica lądowa między Azją a Europą jest umowna.Na północy,najczęściej jest ona prowadzona od Zatoki Bajdarackiej Morza Karskiego do gór Ural.Dalej na południe wzdłuż wschodniego podnóża Uralu,następnie doliną rzeki Emba do jej ujścia do Morza Kaspijskiego,północnym brzegiem Morza Kaspijskiego do ujścia rzeki Kuma,a dalej doliną Kumy,doliną rzeki Manycz(Obniżenie Kumsko-Manyckie)do Donu i jego ujścia do Morza Azowskiego.Tak poprowadzona granica dzieli Nizinę Nadkaspijską między dwa kontynenty.Niedawne odłączenie się od Afryki Półwyspu Arabskiego(wzdłuż ryftu Zatoki Adeńskiej,Morza Czerwonego oraz Zatoki Sueskiej)sprawia,że odległości między Azją i Afryką są bardzo małe.Na Morzu Czerwonym i w Zatoce Adeńskiej wynoszą przeciętnie około 250 km;w Zatoce Sueskiej około 30 km,a w cieśninie Bab al-Mandeb łączącej Zatokę Adeńską z Morzem Czerwonym,zaledwie 26,5 km.Rozciągłość równoleżnikowa Azji wynosi 12500 km a  południkowa 8450 km 90:68).Wyspy i półwyspy Azji stanowią ok.26% jej ogólnej powierzchni.Znamienne jest tu także największe na Ziemi zróżnicowanie pionowego ukształtowania.Na kontynencie tym znajduje się najwyższy punkt naszej planety Mount Everest(8850 m n.p.m.),oraz najniższa lądowa depresja świata(depresja Morza Martwego w Rowie Jordanu 399 m p.p.m.).Azja jest także najwyżej wzniesionym obszarem na naszej planecie.Średnia wysokość tego kontynentu wynosi 960 metrów n.p.m.Azja jest największym kontynentem Ziemi i najbardziej zróżnicowanym pod względem przyrodniczym,z silnie zaznaczoną strefowością geograficzną.Budowa geologiczna tego ogromnego lądu jest wyjątkowo skomplikowana i wciąż słabo poznana(wyjątkiem są obszary występowania surowców mineralnych).W Azji znajdują się najwyższe góry na Ziemi(Himalaje,Karakorum),najgłębsza depresja(rów Morza Martwego) i najgłębsza kryptodepresja(dno jeziora Bajkał).Ze względu na ogromną rozciągłość południkową wyróżnia się w Azji wszystkie strefy klimatyczne i większość typów klimatu kuli ziemskiej(od klimatów polarnych po równikowe,wraz z ich odmianami morskimi,kontynentalnymi i monsunowymi i górskimi),a także większość występujących na Ziemi formacji roślinnych.Występują tam również systemy rzeczne zaliczane do największych na Ziemi,ogromne obszary bezodpływowe i prawie wszystkie znane typy pustyń.Ogromną powierzchnię,w porównaniu z innymi lądami półkuli północnej,zajmuje wieloletnia zmarzlina.Azja to region rozwoju najstarszych cywilizacji świata,których osiągnięcia stanowiły podwaliny postępu cywilizacyjnego całego świata.Azja jest również kontynentem niezwykle zróżnicowanym kulturowo.Ten najludniejszy region świata,na terytorium którego znajdują się dwa największe pod względem liczby mieszkańców kraje globu ziemskiego(Chiny i Indie),jest równocześnie najbardziej zróżnicowanym pod względem etnicznym i językowym.Towarzyszy temu niespotykana na innych kontynentach złożoność struktury wyznaniowej,będąca odzwierciedleniem ogromnego potencjału demograficznego oraz dziedzictwa kulturowego.Azja jest kolebką większości głównych systemów religijnych,sekt czy doktryn filozoficznych i społeczno-etycznych(np.chrześcijaństwa,buddyzmu,hinduizmu,shintoizmu,taoizmu,konfucjanizmu). 
Benares-święte miasto hinduizmu 
Azja uznawana za kolebkę"miejskiej cywilizacji"świata należy do najsłabiej zurbanizowanych części globu ziemskiego(współczynnik urbanizacji wynosi 34,8 %).Zasadniczy wpływ na powyższy obraz ma niski poziom urbanizacji najludniejszych państw regionu:Chin(31%) i Indii(27%).Z drugiej strony znajduje się tu najważniejsza na świecie pod względem potencjału demograficznego oraz intensywności przestrzennego zagospodarowania formacja typu megalopolis japońskie liczące 75 mln mieszkańców.Ogromna różnorodność stopnia rozwoju cywilizacyjnego odzwierciedla ogromne zróżnicowanie  poziomu rozwoju gospodarczego i potencjału ekonomicznego poszczególnych krajów.Najbogatszym krajem Azji biorąc pod uwagę zamożność mieszkańców jest zdecydowanie Japonia z wartością PNB na 1 mieszk.rzędu 38160 USD.Ostatnie dwie dekady XX w.przyniosły niezwykle dynamiczny wzrost gospodarczy kilku państw regionu Azji Południowo-Wschodniej(Singapur,Malezja,Tajlandia)oraz Azji Wschodniej(Tajwan i Korea Południowa),określanych wspólnym terminem"azjatyckich tygrysów gospodarczych".Niezwykle wysoko dynamikę wzrostu gospodarczego odnotowały w ostatnich latach Chiny,których ogromne zasoby surowcowe w połączeniu z wielkimi zasobami taniej siły roboczej,potencjałem intelektualnym(naukowym)oraz rynkową polityką gospodarczą spowodowały dynamiczny rozwój tego kraju.Równocześnie w Azji obserwujemy państwa znajdujące się na liście najbiedniejszych państw kuli ziemskiej.Są to:Nepal,Kambodża,Wietnam,Bangladesz i Indie,gdzie wartość PNB na 1 mieszkańca mieści się w przedziale 220-370 USD.Dużym problemem jest to,że na liście najuboższych krajów Azji i świata znajdują się Indie i Bangladesz,których mieszkańcy(łącznie 1,1 mld osób)reprezentują ponad 30% populacji Azjatów i niemal 20% ludności Ziemi.Szczególną grupę państw stanowią tzw.kraje naftowe,które dysponując ogromnymi nadwyżkami kapitału pochodzącego ze sprzedaży ropy naftowej,modernizują swe gospodarcze struktury oraz zapewniają wyższy poziom życia mieszkańców. 
Uprawa opium w Afganistanie 
Azja jest światowym liderem w zakresie produkcji narkotyków(opium),którego roczne dostawy głównie na rynki państw Europy Zachodniej,Stanów Zjednoczonych,szacowane są na 6500-7000 ton.Najważniejszymi regionami produkcji są kraje tzw.Złotego Półksiężyca(Pakistan,Afganistan,Iran,północno-zachodnie Indie i wschodnia Turcja)oraz tzw.Złotego Trójkąta(Myanmar,Laos,Tajlandia,chińska prowincja Junnan).Na kontynencie azjatyckim od wielu lat zachodzą reformy gospodarcze wielu krajów.Polegają one przede wszystkim na wprowadzaniu rynkowych zasad opartych na prywatnej własności,które nadspodziewanie pozytywne efekty przyniosły w przypadku Chin.Istotną rolę w tym zakresie pełni organizacja międzynarodowa o nazwie Wspólnota Gospodarcza Azji i Pacyfiku(APEC),założona w 1989.Jej członkami są m.in.Japonia,Chiny,Korea Południowa,Rosja,Meksyk,Chile,Kanada i Stany Zjednoczone.APEC ma na drodze szerokiej współpracy naukowo-technicznej i gospodarczej stworzyć warunki do zrównoważonego rozwoju państw członkowskich oraz zasadniczego wzrostu poziomu życia i zdrowia mieszkańców regionu.